News:

emal Rijken

(English translation below)


Hester Bergen

Hester Bergen heeft een bijzondere week achter de rug. Maandag werd bekend dat de restitutiecommissie voor Joodse roofkunst minder formalistisch en meer empatisch te werk moet gaan. Er is te weinig interactie met de spelers waardoor te vaak dingen verkeerd lopen, en nabestaanden moeten de kans krijgen om door de commissie te worden gehoord. Dit stelde een evaluatiecommissie onder leiding van Jakob Kohnstamm maandag na maanden van onderzoek.

Hester Bergen is zo’n nabestaande. Haar gevluchte Joodse overgrootmoeder Johanna Margareta Stern-Lippmann had een dertigtal schilderijen meegenomen, waarvan een groot deel door de nazi’s werd geroofd. Zij overleefde de Sjoa niet. Voor Bergen, die met het Van Abbemuseum in Eindhoven in de weer was over een Kandinsky en tegenwerking van de restitutiecommissie ondervond, is het een week van gerechtigheid geweest. Een interview.

U bent nabestaande van een Joodse eigenaar wiens kunst geroofd is in de Sjoa. Kunt u vertellen waarover het precies gaat?

“Het gaat over een Kandinsky, Blick Auf Murnau mit Kirche, die in het Van Abbemuseum hangt. Deze hing prominent aan de muur bij mijn overgrootmoeder zoals de foto in het foto-album laat zien. Op de achterkant van het schilderij staat Landschaft, zoals in haar testament stond. Zowel mijn overgrootmoeder als mijn beide grootouders zijn vermoord, en mijn moeder heeft de oorlog door onderduik overleefd omdat haar ouders, mijn grootouders, de nazi’s een groot geldbedrag hebben gegeven toen ze werden opgepakt.”

Wat heeft u allemaal gedaan om het werk terug te krijgen?

“Mijn eerste contact met het het Van Abbemuseum was eind 2013. Via museale verwervingen, waarbij musea werden verplicht hun eigen kunst op roofkunst te onderzoeken, kwam het schilderij naar buiten als zijnde ‘mogelijk roofkunst’. In februari 2015 kon ik schilderij zelf aan de achterkant komen bekijken en toen zagen we dus dat Landschaft gekerfd op de achterkant van de lijst. We zijn in gezamenlijk goed overleg naar de restitutiecommissie gestapt.”

Vanaf toen begon de bureaucratische nachtmerrie?

“Naast het vele inhoudelijke onderzoek wat ik deed en de diverse gesprekken met de directeur, Charles Esche, die ik voerde, heb ik na aanmelding bij de restitutiecommissie, ook tientallen brieven moeten schrijven. Dit deed ik om ene na de andere onlogische benadering te weerleggen. Ik heb ook verschillende klachten ingediend bij de minister, foute rapporten van het expertisecentrum moeten corrigeren en continu onderzoek moeten doen om steeds opnieuw foute veronderstellingen van het expertisecentrum met bewijs te weerleggen. De bewijslast die nazaten moesten leveren was de afgelopen jaren krankzinnig hoog.”

Waarom moest u uiteindelijk naar de rechter? 

“De restitutiecommissie wees onze claim in januari 2018 af. De motivering van die afwijzing alleen deugde niet, hetgeen directeur Charles Esche beaamde. Echter, door die afwijzing van commissie werd hij aan de kant gezet; het Van Abbe Museum is een gemeentemuseum dus kreeg ik te maken met de gemeente Eindhoven die een advocaat in de hand nam. Esche zelf was na de uitspraak ‘verbijsterd’, zoals hij telefonisch en via de mail liet weten. Hij wilde immers al een afscheidsexpositie organiseren en was overtuigd dat het doek moest worden gerestitueerd.”

En toen?

“Ik ben zes weken aan het lijntje gehouden, omdat ik in goed vertrouwen dacht in gesprek te kunnen met hetzij Charles of de gemeente Eindhoven, temeer omdat die gebrekkige motivering overduidelijk was, maar na zes weken kwam er een brief van de advocaat van de gemeente. Aangezien zo een uitspraak juridisch onder een bindend advies valt, had ik officieel acht weken om het advies ‘nietig’ te laten verklaren. De eerste zes weken gingen verloren aan wachten op een redelijk gesprek en na de brief van hun advocaat heb ik dus een rechtszaak moeten aanspannen, een verzoek tot nietigverklaring van dat advies.”

De rechter deed dus een positieve uitspraak?

Na acht maanden hadden we een zogenaamd herzieningverzoek. We hadden nieuw bewijs en alles wat in het slechte motiveringsrapport reden was om het niet aan mijn familie toe te kennen, konden we in het herzieningsverzoek  weerleggen met ‘bewijzen’ aan de hand van nieuwe documenten. We kregen het schilderij niet terug, want het hangt nog in het Van Abbemuseum.”

Deze week was het voor u en anderen een zware tijd. Kent u nog meer nabestaanden en gedupeerden? Zo ja, hoe gaat het met hen?

“Na de grote kritiek eind 2018, begin 2019 op de restitutiecommissie, gepubliceerd in onder andere het NRC en op Jonet.nl, hebben we een groepsapp gemaakt met andere claimanten. Het beleid deugde immers niet meer en veel claimanten liepen tegen hetzelfde op: bureaucratie en geen moreel kompas.”

Samen heeft u doorgestreden en de minister stelde een evaluatiecommissie onder leiding van Jacob Kohnstamm in. Deze week werd maakte de die zijn bevindingen bekend. Wat vindt u daarvan?

“Dat rapport is een grote her- en erkenning van hetgeen ik heb meegemaakt afgelopen jaren. De bureaucratie, te formalistisch en niet empatisch. Dus wij zijn erg blij met die her-en erkenning.”

Welke uitkomsten zijn voor u het meest opmerkelijk?

“Ik vind zelf de toon van het rapport het opmerkelijkst. De commissie Kohnstamn fileert de huidige restitutiecommissie in alle opzichten en helaas herken ik in alle opzichten wat in het rapport staat.”

Kohnstamm is zorgvuldig en integer te werk gegaan. Zijn er toch nog onderdelen of conclusies die u mist?

“Wat mij betreft had er ook uitdrukkelijk mogen worden gezegd dat in een geval als dit, het museum samen met de claimant eerst zelf onderzoek zou moeten gaan laten uitvoeren, wellicht door het expertisecentrum. En dat dan beide partijen op basis daarvan zouden kunnen besluiten of ze er uit kunnen komen zonder de zaak voor te leggen aan de commissie. Tussen Charles Esche en mij verliep het met wederzijds respect en oog voor elkaars positie, maar ik mocht na het negatieve advies van de restitutiecommissie geen contact meer met hem hebben.”

Hoe bent u in de afgelopen week met het nieuws van Kohnstamm omgegaan?

“Ik heb veel media op me af gekregen. Ik had zelf niet eerder iets groots met de media gedaan en heb dat nu wel gedaan omdat ik dit moment wel moet benutten om druk op het systeem te zetten; mijn familie wacht al jaren en mijn bejaarde achternicht van 85, die de oorlog overleefde door onderduik, heeft geen tijd meer om te wachten tot aanbevelingen door de minister worden doorgevoerd. Wij zijn de dupe geweest van dit bureaucratie systeem en ik ben het aan mijn familieleden die de oorlog meemaakten verplicht om er nu geen gras meer over te laten groeien. Mijn moeder en een andere achternicht, die beide ook onderdoken zaten, zijn inmiddels overleden in respectievelijk 2014 en 2018. Het is een schande dat Nederland alles zo traag heeft gemaakt dat mensen die de oorlog meemaakten nu overlijden, met een ondertoon ‘dat alles 75 jaar na dato is’.”

Het doet u echt nog steeds wat.

“Ja. Mijn moeder kwam als tienjarige wees na een onderduikperiode van 2,5 jaar uit de oorlog. Haar ouders werden vermoord waardoor ze bij de Commissie Oorlogspleegkinderen terechtkwam. Die hebben haar tot 1952 bij haar onderduikfamilie gelaten in plaats van haar ‘terug te geven’ aan haar biologische familie die nog wel leefde en die haar dolgraag wilden. Onbegrijpelijk, want waarom een Joods kind laten bij een christelijke familie die haar misbruikte? Mijn moeder zei altijd: ‘voor mij was de periode na de oorlog erger dan in de oorlog’. Die commissie was ook zo slecht, met eenzelfde bureaucratische opstelling. Ik heb het afgelopen jaar de restitutiecommissie hiermee vaak vergeleken. Mijn moeder heeft zich haar hele leven afgevraagd waarom haar familie niet vocht voor haar, maar het tegendeel is waar. zo heb ik tijdens mijn onderzoek van de Kandinsky gevonden in het archief van de Commissie Oorlogspleegkinderen. Zo is onderzoek erg emotioneel en daar houdt niemand rekening mee.”

Er is veel gebeurd. Twee weken geleden nam voorzitter Alfred Hammerstein van de restitutiecommissie zelf ontslag. Wat vind u daarvan?

“Toen ik het hoorde, sprong ik een gat in de lucht. Sinds de heer Hammerstein voorzitter was heeft de commissie een koers genomen die nu heeft geresulteerd in een vernietigend rapport van de heer Kohnstamm.”

Wat verwacht u van de nieuwe, tijdelijke voorzitter, mevrouw E.H. Swaab? 

“Ik hoop dat het rapport impact gaat hebben op de commissieleden die nog zitten. Of mevrouw Swaab in staat zal zijn om minder dan Hammerstein zaken uitsluitend door een juridische bril te beoordelen, zal de tijd moeten leren.”

Verwacht u dat de restitutiecommissie de aanbevelingen van Kohnstamm overneemt?

“Ik ga ervan uit. Mooie boel als de minister een onderzoek laat uitvoeren en ze dat dan ook weer in de wind slaan? Als ze dat doen, dan is het echt een hardleerse bedoeling en dat is het eigenlijk al.”

Kohnstamm heeft ook nadrukkelijk gezegd dat de overheid opnieuw achter de herkomst van kunstobjecten aan moet. Dat gebeurt niet meer sinds 2007. Wat vind u daarvan?

“Op 18 december 2006 is er een schilderij aan mijn familie gerestitueerd. Als bewijsvoering was er een document waarop meerdere schilderijen vermeld werden en dat document is toen niet door de commissie uit eigen beweging onder de aandacht van de familie gebracht. Ook is niet aangeboden om te helpen bij het onderzoek naar andere daarop vermelde schilderijen die vermist werden. Ik zag pas op 12 mei 2010 dat er kennelijk zo’n lijst was en daarom ben ik gaan toen gaan zoeken. Dat heeft ons onderzoek dus met vier jaar vertraagd en dat leidde ertoe dat familieleden die de oorlog hadden meegemaakt er geen kennis meer van hebben gehad. Wij ondervonden dus ook de niet actieve rol van de Nederlandse overheid, die door de heer Kohnstamm werd bekritiseerd en dat moet echt gaan veranderen.”

Verwacht u dat de Nederlandse overheid deze en de andere aanbevelingen van Kohnstamm overneemt?

“Ja, als ze dat niet doen ben ik definitief klaar met Nederland. Mijn broer zegt altijd dat in Nederland de meeste Joden zijn vermoord van West-Europa. Nederland pretendeert wel netjes te zijn, maar ik zet daar inmiddels vraagtekens achter.”

Hoezo?

“Nederland vervalt iedere keer in het blindelings toepassen van regeltjes. Wij dienen de regels in plaats van dat de regels ons dienen. Als de aanbevelingen die Kohnstamm aandraagt om dat te veranderen, niet worden opgevolgd, is Nederland niet alleen dom maar ook bewust opportunistisch en niet bereid om recht te doen aan wat de Joden is aangedaan.”

Wat vindt u van het handelen van minister Ingrid van Engelshoven (D66) tot nu toe?

“De minister moet zich schamen dat ze het zo uit de hand heeft laten lopen. Willem-Alexander heeft op 4 mei eindelijk eens excuus aangeboden. Een minister die de cultuur, en dus ook hoe wij op een behoorlijke wijze met onze geschiedenis moeten omgaan, dient te bewaken, zou verontschuldigingen moeten aanbieden voor het feit dat zij een bureaucratisch, en voor de Joodse slachtoffers van roofkunst, vijandig bewind heeft laten ontstaan.”

Lees ook:
Aanpak restitutiecommissie te formeel en te weinig empatisch, aldus Kohnstamm, ‘het roer moet om’
De restitutiecommissie voor Joodse roofkunst is formalistisch en niet genoeg empatisch. Nabestaanden worden niet gehoord en er is ook geen mogelijkheid voor een concept-uitspraak tussendoor. Ook moet Nederland weer actief roofkunst gaan opsporen. Dit en meer staat in het rapport Streven naar rechtvaardigheid van de commissie Kohnstamm.

Guide English translation:

Hester Bergen has had a special week. On Monday it was announced that the restitution committee for looted Jewish art should be less formalistic and more empathetic. There is too little interaction with the claimants, which means that things go wrong too often, and relatives must be given the opportunity to be heard by the committee. This stated an evaluation committee headed by Jakob Kohnstamm Monday after months of investigation.

Hester Bergen is such a surviving relative. Her Jewish great-grandmother Johanna Margareta Stern-Lippmann had taken some thirty paintings with her to the Netherlands, many of which were looted by the Nazis. She did not survive the Shoah. For Bergen, who had a claim with the Van Abbemuseum in Eindhoven over a Kandinsky and was opposed by the Restitution Committee, it has been a week of justice. An interview.

You are a surviving relative of a Jewish owner whose art was stolen in the Shoah. Can you tell us exactly what it is about?

“It is about a Kandinsky, Blick Auf Murnau mit Kirche , that hangs in the Van Abbemuseum. This one hung prominently on the wall of my great-grandmother as the photo in the photo album shows. It says on the back of the painting 'Landschaft', as stated in her will. Both my great-grandmother and both my grandparents were murdered, and my mother survived the war in hiding because her parents, my grandparents, gave the Nazis a large sum of money when they were arrested. ”

What have you done to get the work back?

“My first contact with the Van Abbemuseum was at the end of 2013. Via research into museum acquisitions, in which museums were obliged to investigate their own art for looted art, the painting came out as 'possible looted art'. In February 2015 I could come and see the back of the painting myself and then we saw that 'Landschaft' was carved on the back of the frame. We jointly went to the Restitution Committee. ”

Is that when the bureaucratic nightmare began?

“In addition to the great substantive research that I did and the various conversations I had with the director, Charles Esche, I also had to write dozens of letters after registering with the Restitution Committee. I did this to refute one illogical approach after another. I have also filed several complaints with the Minister, had to correct erroneous reports from the Expertise Centre and conduct continuous research to refute incorrect assumptions of the Expertise Centre by providing evidence over and over again. The burden of proof that descendants had to provide was insane in recent years. ”

Why did you ultimately have to go to court? 

“The Restitution Committee rejected our claim in January 2018. The justification for that rejection alone was wrong, which museum director Charles Esche agreed. However, his rejection of the Committee led to him being sidelined; the Van Abbe Museum is a municipal museum, so I had to deal with the municipality of Eindhoven who took on a lawyer . Esche himself was 'baffled' after the verdict, as he announced by telephone and email. After all, he already wanted to organize a farewell exhibition and was convinced that the canvas had to be returned.”

And then?

“I was kept on a string for six weeks, because I thought I could talk in good faith with either Charles or the municipality of Eindhoven, all the more so because the lack of motivation was obvious, but after six weeks a letter came from the municipality's lawyer. Since the Committee's judgment is legally a binding advice, I officially had eight weeks to have the advice declared 'null and void'. The first six weeks were lost in waiting for a reasonable conversation and after the letter from their lawyer I had to file a lawsuit, a request for annulment of that advice.

So the judge made a positive statement?

After eight months, we had a so-called review request. We had new evidence and anything that was a ground in the Committee's report for not attributing it to my family we were able to refute in the review request with "evidence" from new documents. We did not get the painting back, because it is still in the Van Abbemuseum. ”

This week has been a tough time for you and others. Do you know any other relatives and victims? If so, how are they?

“After the great criticism of the Restitution Committee at the end of 2018 and early 2019, published in the NRC and on Jonet.nl, among others, we created a group app with other claimants. After all, the policy was no longer good and many claimants ran into the same thing: bureaucracy and no moral compass.”

You fought on together and the minister set up an evaluation committee headed by Jacob Kohnstamm. This week, he announced his findings. What do you think of them?

“That report is a great acknowledgment and recognition of what I have experienced in recent years. The bureaucracy, too formalistic and not empathetic. So we are very happy with that re-recognition.”

Which outcomes are most remarkable to you?

“I personally find the tone of the report the most remarkable. The Kohnstamn committee describes the current Restitution Committee in all respects and unfortunately I recognize in all respects what is stated in the report. ”

Kohnstamm has worked with care and integrity. Are there still parts or conclusions that you are missing?

“As far as I am concerned, it should also have been explicitly stated that in a case like this, the museum should first have an investigation carried out together with the claimant, perhaps by the Expertise Centre. And that then both parties would be able to decide on that basis whether they can come out without referring the matter to the Committee. Between Charles Esche and me, things went with mutual respect and an eye for each other's position, but after the negative decision from the Restitution Committee, I was no longer allowed to have contact with him ”

How have you dealt with the news from Kohnstamm in the past week?

“I have received a lot of media. I myself had never done anything big with the media before and I have now because I have to use this moment to put pressure on the system; my family has been waiting for years and my elderly 85-year-old grand-niece, who survived the war by going into hiding, no longer has time to wait for recommendations to be implemented by the Minister. We have been the victims of this bureaucratic system and I owe it to my relatives who lived through the war not to let grass grow over it now. My mother and another grand-niece, who were both also in hiding, passed away in 2014 and 2018 respectively. It is a shame that the Netherlands has made everything so slow that people who lived through the war are now dying, with an undertone 'all that for 75 years. after that is'. ”

It still really hurts you .

"Yes. My mother came out of the war as a ten-year-old orphan after a period of 2.5 years in hiding. Her parents were murdered and she ended up with the War Foster Children Committee. They left her with the family she'd lived with in hiding until 1952 instead of 'giving her back' to her biological family, who were still alive and who were eager to see her. Incomprehensible, because why leave a Jewish child with a Christian family that abused her? My mother always said, "For me, the period after the war was worse than it was during the war." That committee was so bad, with the same bureaucratic attitude. In the past year I have often compared the Restitution Committee with it. My mom wondered all her life why her family didn't fight for her, but the opposite is true which I found during my research of the Kandinsky in the archives of the War Foster Children Committee. Research is very emotional and nobody takes that into account.”

A lot has happened. Two weeks ago, Alfred Hammerstein, chairman of the Restitution Committee, resigned himself. What do you think about that?

“When I heard it, I jumped in the air. Since Mr. Hammerstein was chairman, the Committee took a course that has now resulted in a damning report by Mr. Kohnstamm.”

What do you expect from the new, temporary chairman, Ms EH Swaab? 

“I hope the report will have an impact on the committee members who are still sitting. Time will have to tell whether Ms Swaab will be able to judge cases from a less legalistic perspective than Hammerstein.”

Do you expect the Restitution Committee to adopt Kohnstamm's recommendations?

"I assume it will. Nice thing if the Minister has an investigation carried out and they ignore it? If they do that, then it really is a hard-to-learn intention and it actually already is. ”

Kohnstamm has also emphatically stated that the government must once again pursue the provenance of art objects. That hasn't happened since 2007. What do you think about that?

“On December 18, 2006, a painting was returned to my family. As evidence there was a document on which several paintings were mentioned and that document was not brought to the attention of the family by the Committee of its own accord. Nor was there any offer to assist in the investigation of other paintings listed there that were missing. I only saw on May 12, 2010, that there was apparently such a list and that is why I started looking. That delayed our investigation by four years, which meant that in that time we lost family members who had been through the war and had knowledge of it. We therefore also experienced the inactive role of the Dutch government, which was criticized by Mr Kohnstamm and that really has to change.”

Do you expect the Dutch government to adopt these and other Kohnstamm recommendations?

“Yes, if they don't, I'll be done with the Netherlands for good. My brother always says that in the Netherlands the most Jews in Western Europe were murdered. The Netherlands pretends to be nice, but I am now questioning that.”

How so?

“Every time, the Netherlands lapses into blindly applying rules. We serve the rules instead of the rules serving us. If Kohnstamm's recommendations to change this are not followed up, the Netherlands is not only stupid but also consciously opportunistic and unwilling to do justice to what has been done to the Jews.”

What do you think of the actions of Minister Ingrid van Engelshoven (D66) so far?

“The Minister should be ashamed that she let things get out of hand. Willem-Alexander finally apologized on May 4. A Minister who should guard culture, including how we should properly deal with our history, should apologize for creating a bureaucratic regime hostile to the Jewish victims of looted art.”